Dziedziczenie majątku po zmarłej osobie bliskiej to często trudny i emocjonalny proces. Gdy stajemy przed koniecznością uregulowania spraw spadkowych, pojawia się pytanie: sąd czy notariusz? Poświadczenie dziedziczenia u notariusza to szybsza i często wygodniejsza alternatywa dla sądowego stwierdzenia nabycia spadku. Poniżej znajdziesz dokładny przewodnik, jak przejść przez ten proces krok po kroku, jakie dokumenty przygotować i czego się spodziewać.
Kiedy warto wybrać notariusza zamiast sądu?
Załatwienie formalności spadkowych u notariusza ma kilka istotnych zalet:
- Oszczędność czasu – poświadczenie dziedziczenia możesz uzyskać nawet podczas jednej wizyty, podczas gdy postępowanie sądowe trwa zwykle kilka miesięcy
- Wygoda – nie musisz składać wniosków i czekać na wyznaczenie rozprawy
- Prostota – cała procedura jest mniej sformalizowana niż postępowanie sądowe
- Niższe koszty – opłaty notarialne są zazwyczaj niższe niż koszty postępowania sądowego
Pamiętaj: notariusz może przeprowadzić postępowanie spadkowe tylko w przypadku, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do kręgu osób dziedziczących i nie ma między nimi sporu.
Jakie dokumenty należy przygotować?
Przed wizytą u notariusza zgromadź następujące dokumenty:
- Akt zgonu spadkodawcy (oryginał)
- Odpis aktu urodzenia spadkodawcy lub odpis aktu małżeństwa (jeśli spadkodawca był w związku małżeńskim)
- Testament, jeśli został sporządzony (oryginał)
- Dokumenty potwierdzające pokrewieństwo ze spadkodawcą (akty urodzenia, akty małżeństwa)
- Dokumenty tożsamości wszystkich spadkobierców (dowód osobisty lub paszport)
- Numery PESEL wszystkich spadkobierców
Jeśli testament został już wcześniej otwarty i ogłoszony przez sąd, koniecznie zabierz ze sobą protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu. Warto zrobić kopie wszystkich dokumentów, które notariusz będzie mógł dołączyć do akt.
Umówienie spotkania z notariuszem
Aby rozpocząć procedurę, wykonaj następujące kroki:
- Wybierz kancelarię notarialną – możesz skorzystać z rejestru notariuszy dostępnego na stronie Krajowej Rady Notarialnej
- Skontaktuj się z wybraną kancelarią telefonicznie lub mailowo
- Opisz swoją sytuację i zapytaj o wymagane dokumenty oraz przybliżone koszty
- Ustal termin spotkania, na którym powinni być obecni wszyscy spadkobiercy
Wskazówka: Przed umówieniem spotkania upewnij się, że wszyscy spadkobiercy mogą stawić się osobiście w kancelarii. Brak któregokolwiek z nich uniemożliwi przeprowadzenie procedury. Warto wcześniej omówić ze wszystkimi spadkobiercami szczegóły dziedziczenia, aby uniknąć nieporozumień podczas wizyty u notariusza.
Przebieg spotkania u notariusza
Wizyta u notariusza w celu poświadczenia dziedziczenia przebiega według następującego schematu:
- Złożenie oświadczeń przez spadkobierców – wszyscy obecni składają oświadczenia o znanych im testamentach spadkodawcy oraz o znanych im spadkobiercach
- Przyjęcie lub odrzucenie spadku – jeśli spadkobiercy nie złożyli wcześniej oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, mogą to zrobić podczas spotkania
- Sporządzenie protokołu dziedziczenia – notariusz spisuje wszystkie złożone oświadczenia i informacje o spadkobiercach
- Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia – na podstawie protokołu notariusz przygotowuje akt poświadczenia dziedziczenia
- Rejestracja aktu – notariusz rejestruje akt w elektronicznym Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia
Po zarejestrowaniu, akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Notariusz wydaje spadkobiercom wypisy aktu, które są dokumentami urzędowymi potwierdzającymi ich prawa do spadku.
Koszty postępowania u notariusza
Opłaty za przeprowadzenie procedury stwierdzenia nabycia spadku u notariusza obejmują:
- Taksa notarialna za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia – 50 zł + VAT (23%)
- Taksa za sporządzenie protokołu dziedziczenia – 100 zł + VAT (23%)
- Opłata za wpis do Rejestru Aktów Poświadczenia Dziedziczenia – 50 zł
- Ewentualne dodatkowe opłaty za sporządzenie innych dokumentów (np. oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku)
Łączny koszt wynosi zwykle około 250-400 zł, co jest znacznie niższą kwotą niż opłata sądowa za przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (która wynosi 100 zł plus ewentualne koszty zastępstwa procesowego, które mogą sięgać kilku tysięcy złotych).
Co dalej po uzyskaniu aktu poświadczenia dziedziczenia?
Po otrzymaniu aktu poświadczenia dziedziczenia możesz:
- Dokonać zmiany właściciela nieruchomości w księgach wieczystych
- Przepisać pojazdy na spadkobierców
- Uzyskać dostęp do kont bankowych spadkodawcy
- Dokonać działu spadku (notarialnie lub sądownie)
- Złożyć zeznanie podatkowe SD-Z2 (w przypadku dziedziczenia w I grupie podatkowej) lub SD-3 (w pozostałych przypadkach)
Ważne: Zeznanie podatkowe należy złożyć w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia się aktu poświadczenia dziedziczenia. Dla najbliższej rodziny (małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo) istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego, jeśli zgłosi się nabycie spadku w ciągu 6 miesięcy.
Pamiętaj, że sam akt poświadczenia dziedziczenia nie jest równoznaczny z podziałem majątku spadkowego. Jeśli jest więcej niż jeden spadkobierca, konieczne będzie dokonanie działu spadku, aby określić, które konkretne składniki majątku przypadną poszczególnym osobom.
Sytuacje, w których nie można skorzystać z drogi notarialnej
Nie zawsze możliwe jest stwierdzenie nabycia spadku u notariusza. Postępowanie sądowe będzie konieczne, gdy:
- Między spadkobiercami istnieje spór co do kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia
- Którykolwiek ze spadkobierców nie może stawić się osobiście u notariusza
- W skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne nabyte przed 1 października 1990 r.
- Spadkodawca był cudzoziemcem lub nie miał obywatelstwa polskiego
- Testament został sporządzony w formie szczególnej (np. testament ustny)
W takich przypadkach konieczne będzie złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Warto wtedy rozważyć skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który przeprowadzi Cię przez procedurę sądową.
Stwierdzenie nabycia spadku u notariusza to szybki i wygodny sposób na uregulowanie spraw spadkowych, szczególnie gdy spadkobiercy są zgodni co do podziału majątku. Dzięki tej procedurze możesz zaoszczędzić czas, pieniądze i uniknąć formalności związanych z postępowaniem sądowym, a jednocześnie uzyskać dokument o takiej samej mocy prawnej jak postanowienie sądu. Warto rozważyć tę opcję jako pierwszy krok w porządkowaniu spraw spadkowych po śmierci bliskiej osoby.
